12 Eylül darbesinin üzerinden tam 37 yıl geçti

Türk Silahlı Kuvvetleri ’nin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren başkanlığında gerçekleştirdiği 12 Eylül darbesi ile Türkiye Cumhuriyeti, 27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muhtırasının ardından silahlı kuvvetlerin yönetime üçüncü müdahalesini yaşamıştı.

12.09.2017 - 21:57 Yayınlanma

12 Eylül darbesinin üzerinden tam 37 yıl geçti

Türk Silahlı Kuvvetleri ’nin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren başkanlığında gerçekleştirdiği 12 Eylül darbesi ile Türkiye Cumhuriyeti, 27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muhtırasının ardından silahlı kuvvetlerin yönetime üçüncü müdahalesini yaşamıştı. Darbenin üzerinden tam 37 yıl geçti...

12 Eylül Darbesi sonrasında Kenan Evren ve kuvvet komutanlarından oluşan Milli Güvenlik Konseyi 1983 genel seçimlerine kadar Türkiye ’ye ilişkin tüm kritik kararları aldı.

1980 ihtilali ile Süleyman Demirel ’in Başbakan olduğu hükümet görevden alındı.

Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi.

Anayasa uygulamadan kaldırıldı. Siyasi partiler kapatıldı, parti liderleri gözetim altında tutuldu, yargılandı.

Türk siyasetinin yeniden tasarlandığı ve yaklaşık dokuz yıl süren askeri düzende, 14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı.

Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı. 517 kişiye idam cezası verildi.

171 kişinin işkenceden öldüğü belgelendi.

937 film sakıncalı bulunduğu için yasaklandı.

Gazeteler 300 gün yayın yapamadı.

30 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı.

12 Eylül 1980 sabahı sokağa çıkma yasağı ilan edildi. (Arşiv)

Yüksek Askeri Şura (YAŞ), Devlet Başkanı, MGK Başkanı ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren (solda) başkanlığında toplandı. MGK üyeleri Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin (sağda) Deviz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer (sağ 2), Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya (sol 2) , Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun (sol 3) Milli Savunma Bakanı Ümit Haluk Bayülken

Temel ihtiyaçlarını karşılamak isteyen vatandaşlar fırınların önünde uzun kuyruklar oluşturdu.

MGK Başkanı ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren (sağda) basına ilk açıklamasın yaptı. TBMM ’deki açıklamaya MGK ’nın diğer üyeleri Kara kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin (sağ 2) ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun (sağ 3) de katıldı.

TBMM ’deki açıklamada (sağdan sola) Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer, Hava kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun da hazır bulundu.

MGK üyeleri (soldan sağa) Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun

TBMM ’deki açıklamada Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya (sağda) Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin (sağ 3) ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun (sağ 4) da hazır bulundu.

Yüksek Askeri Şura (YAŞ) üyeleri Devlet Başkanı, MGK Başkanı ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren (sağda önde) başkanlığında Anıtkabir ’i ziyaret etti. MGK üyeleri Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin (solda), Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya (sol 2), Deviz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer (sol 3) ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun (sol 4)

Yüksek Askeri Şura (YAŞ) üyeleri Anıtkabir ’i ziyaret etti. (Soldan sağa) Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deviz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer, Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun, Başbakan Bülend Ulusu ve Milli Savunma Bakanı Ümit Haluk Bayülken

Başbakan Bülend Ulusu eski Cumhuriyet Senatosu genel kurul salonunda hükümet programını okudu. Toplantıyı Devlet Başkanı, MGK ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren (üstte ortada) yönetti. MGK Genel Sekreteri Orgeneral Haydar Saltık (sol 2) Meclis Kanunlar Müdürü Orhan Dülgerler

12 Eylül askeri darbesiyle milletvekilliği sona eren ve gözaltına alınan Başbakan Süleyman Demirel (uçaktan iniyor) ve CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit (sol 5) eşleri Nazmiye Demirel (önde) ve Rahşan Ecevit ile birlikte kaldıkları Çanakkale Gelibolu Hamzaköy ’deki Türk Silahlı Kuvvetleri misafirhanesinden alınarak Etimesgut Askeri Havaalanı ’na getirildi.

12 Eylül askeri darbesiyle milletvekilliği sona eren ve gözaltına alınan Başbakan Süleyman Demirel (sağda) ve CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit (sol 2 ) eşleri Nazmiye Demirel (sağ 2) ve Rahşan Ecevit (solda) ile birlikte kaldıkları Çanakkale Gelibolu Hamzaköy ’deki Türk Silahlı Kuvvetleri misafirhanesinden alınarak Etimesgut Askeri Havaalanı ’na getirildi.

12 Eylül askeri darbesiyle milletvekilliği sona eren ve gözaltına alınan Başbakan Süleyman Demirel (sağda) ve CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit (solda ) eşleri Nazmiye Demirel (sağ 2) ve Rahşan Ecevit (sol 2) ile birlikte kaldıkları Çanakkale Gelibolu Hamzaköy ’deki Türk Silahlı Kuvvetleri misafirhanesinden alınarak Etimesgut Askeri Havaalanı ’na getirildi.

12 Eylül askeri darbesiyle milletvekilliği sona eren ve gözaltına alınan CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit (sivil) kaldığı Çanakkale Gelibolu Hamzaköy ’deki Türk Silahlı Kuvvetleri misafirhanesinden alınarak Etimesgut Askeri Havaalanı ’na getirildi.

Konya ve İstanbul Cumhuriyet Savcılıklarının istemi üzerine Ankara Cumhuriyet Savcılığı ’na getirilen Türkiye İşçi Köylü Partisi (TİKP) Genel Başkanı Doğu Perinçek ’in (ortada) ifadesine başvuruldu.

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Alparslan Türkeş (ortada) Ankara Adliyesi ’nde ifade verdi.

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Alparslan Türkeş (oturan) 30 Ekim 1978 tarihinde Almanya ’nın Dortmund kentinde yaptığı salon toplantısında söylediği sözlerle hükümete hakaret ettiği gerekçesiyle Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesi ’nde yargılandı. Türkeş ’in eşi Seval Türkeş (gözlüklü)

Laikliği aykırı davranmak suçundan haklarında 2 – 36 yıl arasında hapis cezası istenen Milliyetçi Selamet Partisi (MSP) Genel Başkanı Necmettin Erbakan (ayakta) ile 33 arkadaşının yargılanmasına Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 Nolu Askeri Mahkemesi ’nde başlandı. Şevket Kazan (sağda), Recai Kutan (sağ 2), Fehmi Cumalıoğlu (sağ 3), Süleyman Arif Emre (sağ 4) ve İsmail Müftüoğlu (sol 5)

Milliyetçi Selamet Partisi (MSP) Genel Başkanı Necmettin Erbakan (sol önde) Tahir Büyükkorukçu (sakallı) ve Şener Battal (sağda) tutuklandı.

21 Haziran 1975 tarihinde Karabük ’te yaptığı konuşmada hükümetin manevi şahsiyetine hakaret ettiği gerekçesiyle hakkında dava açılan CHP eski başkanı Bülent Ecevit ’in Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesi ’nde ifadesi alındı.

Adalet Partisi (AP) eski Bursa Milletvekili Kasım Önadım ’ın (önde) 4. Asliye Ceza Mahkemesi ’nde hükümetin manevi şahsına alenen tahkir ve tezyif iddiasıyla davasına başlandı. Duruşmayı AP eski milletvekilleri Gültekin Kızılışık (solda) ve Barlas Kuntay (sol 2) da izledi.

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) eski milletvekilleri (soldan sağa) Sadi Somuncuoğlu, Turan Kocal ve Mehmet Irmak 7. Asliye Ceza Mahkemesi ’nde toplantı ve gösteri yürüyüşleri yasasına muhalefette bulundukları gerekçesiyle yargılandılar.

Hükümetin manevi şahsiyetine hakaretten yargılanan CHP eski Antalya Milletvekili Deniz Baykal beraat etti

16 Mayıs 1978 ’de Ankara ’nın Keçiören ilçesinde 7 kişinin öldürüldüğü Piyangotepe katliamı sanıkları Sıkıyönetim Mahkemesi ’nde yargılandı.

Eski Bayındırlık Bakanı Şerafettin Elçi Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Mahkemesi ’nde yargılandı.

Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı Behiçe Boran ve arkadaşları Sıkıyönetim Mahkemesi ’nde yargılandı.

Sıkıyönetim komutanlığı operasyonlarda ele geçirilen silahlar hakkında açıklama yaptı.

Muhsin Yazıcıoğlu (ön-sol3), 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında 'Ülkücüler' davasında yargılanırken.

12 Eylül darbesinin komutanları Ora.Nejat Tümer Org.Nurettin Ersin Org.Kenan Evren Org.Tahsin Şahinkaya Org.Sedat Celasun

Öğretmenleri için eylem yapan İzzet Ünver Lisesi öğrencilerinin kimlik kontrollerinin yapılmasının ardından yere yatırılarak bekletilmesi. 1980

21 Mart 1980'de karşıt görüşlü iki grup öğrencinin burs paralarını almak için gittikleri banka şubesinde karşılaşıp kavga etmeleri sonucu yaşananlar ve polisin bankaya girmeye çalışması.

12 Eylül 1980 darbesi sonrasında MHP ana davasından yargılanıp 36 yıl cezaya çarptırılan Caner Erdinç, tahliyesine 5 yıl kala TBMM'de başlatılan çalışmalar sonrası geçen hafta, Ankara 5'inci Ağır Ceza Mahkemesi'nin verdiği kararla tahliye edildi. Erdinç, "Referandum yapılmasaydı, bugün hala tutukluydum." dedi. Erdinç'in arkadaşları ile çektirdiği fotoğraf. Ortada merhum Muhsin Yazıcıoğlu da bulunuyor.

Kasım 1979'da kurulan AP Hükümeti'ni dışarıdan destekleyen MSP Genel Başkanı Necmettin Erbakan, 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında laikliğe aykırı davranmak suçlaması ile Ankara Sıkıyönetim komutanlığı 1 nolu Askeri Mahkemesi'nde yargılandı. MSP Genel Başkanı Necmettin Erbakan, Uluborlu Asliye Ceza Mahkemesi'nden gelen talimat üzerine Ankara 4.Asliye Ceza Mahkemesi'nde ifade verdi.

12 Eylül Darbesi sonrasında Kenan Evren ve kuvvet komutanlarından oluşan Milli Güvenlik Konseyi 1983 genel seçimlerine kadar Türkiye ’ye ilişkin tüm kritik kararları aldı.

1980 ihtilali ile Süleyman Demirel ’in Başbakan olduğu hükümet görevden alındı. Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi. Anayasa uygulamadan kaldırıldı. Siyasi partiler kapatıldı, parti liderleri gözetim altında tutuldu, yargılandı.

Türk siyasetinin yeniden tasarlandığı ve yaklaşık dokuz yıl süren askeri düzende, 14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı. Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı. 517 kişiye idam cezası verildi.

171 kişinin işkenceden öldüğü belgelendi. 937 film sakıncalı bulunduğu için yasaklandı. Gazeteler 300 gün yayın yapamadı. 30 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı. 12 Eylül 1980 sabahı sokağa çıkma yasağı ilan edildi.

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Alparslan Türkeş (ortada) Ankara Adliyesi'nde ifade verdi.

16 Mayıs 1978'de Ankara'nın Keçiören ilçesinde 7 kişinin öldürüldüğü Piyangotepe katliamı sanıkları Sıkıyönetim Mahkemesi'nde yargılandı.

Hükümetin manevi şahsiyetine hakaretten yargılanan CHP eski Antalya Milletvekili Deniz Baykal beraat etti

Konya ve İstanbul Cumhuriyet Savcılıklarının istemi üzerine Ankara Cumhuriyet Savcılığı'na getirilen Türkiye İşçi Köylü Partisi (TİKP) Genel Başkanı Doğu Perinçek'in (ortada) ifadesine başvuruldu.

21 Haziran 1975 tarihinde Karabük'te yaptığı konuşmada hükümetin manevi şahsiyetine hakaret ettiği gerekçesiyle hakkında dava açılan CHP eski başkanı Bülent Ecevit'in Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesi'nde ifadesi alındı.

Eski Bayındırlık Bakanı Şerafettin Elçi Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Mahkemesi'nde yargılandı.

Milli Birlik Komitesi, Devlet ve Hüküme Başkanı, Türk Silahlı Kuvvetleri Başkomutanı Org. Cemal Gürsel, 27 Mayıs İhtilali sonrası ilk basın toplantısını yaptı.

Türk Silahlı Kuvvetleri Başkomutanı Org. Cemal Gürsel

Milli Birlik Komitesi (MBK) Devlet ve Hükümet Başkanı, Türk Silahlı Kuvvetleri Başkomutanı Org. Cemal Gürsel, 27 Mayıs ihtilali sonrası Ankara sokaklarında.

27 Mayıs İhtilali

Adnan Menderes Yassıada duruşmalarında ifade verirken. 27 Mayıs İhtilali

Yassıada Duruşmaları

Ethem Menderes

Hasan Polatkan sorguya götürülürken.

Celal Bayar mahkeme salonuna götürülürken.

Celal Bayar mahkemede.

Celal Bayar sorguda.

Adnan Menderes

Kayseri Milletvekili olan İbrahim Kirazoğlu, hakkında idam cezası verilen ancak uygulanmayan Agah Erozan gibi TBMM Başkanvekili ’ydi. Hakkında yolsuzluk davası bulunmayan Kirazoğlu, “Meclis ’i taraflı idare etmek” suçuyla Yassıada ’da hâkim karşısına çıkarıldı.

Danıştay üyesinin kardeşiydi hakkında idam cezası verildi NUSRET KİRİŞÇİOĞLU Tahkikat Komisyonu Raportörü olan Nusret Kirişçioğlu, Türkiye ’nin ilk kadın Danıştay üyesi Şükran Esmerer ’in kardeşi ve Çanakkale Milletvekili ’ydi. Avukat olan Kirişçioğlu, CHP ’yi kapatma gibi bir düşüncenin olmadığını dile getirmişti. Kirişçioğlu ’nun idamı oylamadaki muhalefet şerhine takıldı.

Komisyon başkanına müebbet hapis AHMET HAMDİ SANCAR Yassıada ’da idam cezasına mahkûm edilen ancak daha sonra cezası müebbet hapse çevrilen Ahmet Hamdi Sancar, Tahkikat Komisyonu Başkanı ’ydı. Demokrat Parti tarafından kurulan komisyon, muhalefet ve basının eylemlerini soruşturmak için hayata geçirilmişti.