Teknik İnceleme
Isparta İli, Merkez İlçesi, Davraz Mahallesi sınırları içerisinde 5691 ada 29 parselde yer alan Kapalı Pazar Yeri (Davraz Pazar Yeri) taşıyıcı sistemi iki ayrı bloktan oluşmaktadır.
Taşıyıcı sistemin A-G aksları aralığında hizmet veren birinci blok 13 m yüksekliğinde 46 m genişliğindedir. İkinci blok H-P aksları arasında yer almakta olup yüksekliği 13 m, 80 m genişliğindedir.
Yapı mevcut yüksekliği sebebi ile özellikle yağmurlu havalarda sahip olduğu aerodinamik yapısının bir dezavantajı olarak etkili kapalı alan sağlayamamıştır. Bunun sonucu olarak yapı imalatına müteakip devam eden süreçte, ortalama +4.00 m kotunda, ilave taşıyıcı sistem eklenmiştir.
Hizmet aşamasında yapılan bu ikinci imalatın, mevcut taşıyıcı sistem açısından, statik bir değerlendirmesinin yapılıp yapılmadığı bilinmemektedir. Yapılan bu taşıyıcı sistem çatının yanal düşey yük kapasitesi artırmıştır.
Yerinde yapılan incelemede, ilave imalat A askı boyunca kısa yönde süreklilik arz ederken, birinci blok G aksı üzerinde yani açıklık yönünde süreksiz dir. İlave imalat, ana taşıyıcıya hizmet veren kolonlarda +4,00 m kotunda, payanda sistemi kullanılarak birleşimi sağlanmıştır. Bu şekli ile kolonlarda kısa kolon davranışına sebep olmaktadır. Ayrıca, sistemin ilave imalat sebebi ile yanal rüzgar yükü kapasitesi artırılmış ve bu şekli yapı ortalama 10 yıl hizmet vermiştir.
03.02.2022 tarihinde Isparta İli Merkezinde görülen kar yağışında taşıyıcı sistemin A-G ve 3-5 aksları aralığında kalan birinci blok ilk yapılan tespite göre ana taşıyıcı makasların açıklık ortasından göçmüştür.
Yerinde yapılan gözlemsel incelemede A-G ve 3-5 aksları arasında yıkılan taşıyıcı sistemde aşağıdaki tespitler yapılmıştır;
1- Açıklık yönünde hizmet veren düzlem kafes taşıyıcı kirişlerde; açıklık ortasında konumlanan üst başlık, çapraz ve dikme elemanlarında burkulmalar olduğu,
2- Aşıkların sehim sınırını aştığı, düşey yer değiştirme kaynaklı yanal burkulmaların gerçekleştiği, deformasyonların kalıcı şekil değiştirme olarak sonuçlandığı tespit edilmiştir.
3- Göçen düzlem kafes kirişlerde; alt ve üst başlıklarda, gövde rijitleştirme levhalarının olmadığı, özellikle başlık burkulmasının gerçekleştiği bölgeler, düzlem kafes birleşim noktaları gibi eksenel yükün yoğunlaştığı ve süreksizliklerin olduğu bölgelerde, alt ve üst başlığa hizmet veren I kesitli profillerde başlık burkulması ve gövde buruşmaları gözlemlenmiştir.
4- Düzlem kafes sistem ek yerlerindeki bağlantı plakalarında, plastik şekil değiştirmeler tespit edilmiştir.
5- Yıkılan bölümde düzlem kafes sistemi taşıyan ana kolonların büyük bir bölümünde, temel mesnetlenme koşullarının sağlanamadığı, kolonların temelde itibaren açıklık ortasına yattığı görülmüştür. Kolon temellerinin bu şekli ile ankstre davranıştan öte sabit mesnet gibi davrandığı görülmüştür. Yatan kolonların büyük bir bölümünde temel plakasının açığa çıktığı, plakayı temel bağlayan bir ankrajların bir kısmının koptuğu, büyük kısmının sıyrıldığı tespit edilmiştir.
6- Yıkılan kolonlardan ankastrelik koşullarını sağlayanlarında; sonradan ilave edilen taşyıcı sistem sebebi ile kısa kolon olarak davranmış, bu kolonlarda, ilave taşıyıcı sisteme destek sağlayan payandalar sebebi ile ileri derecede plastik şekil değiştirmeler meydana gelmiştir.
Yapının ayakta kalan ikinci blok taşıyıcı sistemi H-P ve 1-7 aksları arasında kalan bölümü için yapılan incelemelerde;
1- Açıklık ortasına hizmet veren aşıkların sehim sınırını aştığı,
2- Düzlem kafes sistem üs başlıklarında burkulmanın başladığı, alt başlıklarında burulmaya bağlı şekil değiştirmeler tespit edilmiştir.
3- Özellikle açıklık ortasında düzlem kafes ek yerlerinin teşkil edildiği çapraz elemanların mevcut aksından ayrılarak burkulduğu tespit edilmiştir.
Sonuç ve Öneriler;
Yapılan tespitler ışığı altında,
Yıkılan Birinci Bölümde; düzlem kafes sistem taşıyıcı elemanların stabilite problemleri kaynaklı kapasite sınırlarını aştığı, aşık elemanların, düşey yer değiştirme kaynaklı yanal burkularak plastik şekil değiştirmeye uğradığı, düzlem kafes sistem ek yeri birleşimlerinin kapasite sınırlarının aşıldığı, yıkılan bölüme hizmet veren kolonlarda mesnetlenme koşullarının sağlanamadığı, taşıyıcı sisteme sonradan ilave edilen bölümün kolonların davranışını olumsuz yönde etkileyerek, plastik şekil değiştirmelere sebep olması gibi sebepler ile taşıyıcı sistemin göçtüğü tespit edilmiştir.
Yapının Ayakta Kalan Bölümünde; sistemin stabilite problemlerini barındırması, düzlem kafes sisteme hizmet veren üst başlık ve alt başlıklarda plastik şekil değiştirmelerin başlaması, kolon mesnet bağlantılarının göçen bölümde yapılan tespitler ışığında problemli olması, ilave edilen sistemin yapı davranışı üzerindeki olumsuz etkinin göçen bölümde tespit olması, açıklık ortasındaki aşıklarda kalıcı şekil değiştirmelerin oluştuğu tespit edilmiştir.
Öneri; Yapının ikinci bölümünün kullanımının güvenli olmayacağı, yapılan olumsuz tespitlerin ana taşıyıcı üzerinde olması sebebi ile güçlendirilmesinin de ekonomik ve etkili olmayacağı kanaati oluşmuştur.
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
ANTALYA ŞUBESİ
ISPARTA TEMSİLCİLİĞİ
