Emeklilikte yıpranma payı (Fiili Hizmet Süresi Zammı - FHSZ), doğum borçlanması ve 3600 günle emeklilik hakkı konuları, erken emeklilik bekleyen vatandaşların gündeminde. Sigorta başlangıç tarihi ve çalışma koşullarına göre kimlerin erken emeklilik kapsamına girebileceği, uzman görüşleriyle detaylandırıldı.
Uzman görüşlerine göre, erken emeklilik hakları ve borçlanma koşulları şunlardır:
1. Yıpranma Hakkı (FHSZ) ile Erken Emeklilik
Fiili Hizmet Süresi Zammı (FHSZ), 5510 Sayılı Kanunun 40. maddesinde sayılan ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlara tanınıyor. Çalışılan her 360 gün için belirlenen gün kadar (60, 90 veya 180 gün) fiili hizmet süresi ekleniyor.
Kimler Yıpranma Hakkından Faydalanır?
- 90 Gün İlave Edilenler (Her 360 Gün İçin): Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler, TSK, Emniyet ve MİT personeli, basın ve gazetecilik, ceza infaz kurumu çalışanları.
- 60 Gün İlave Edilenler: Kurşun ve arsenik işleri, cam, çimento, kok, alüminyum ve döküm fabrikaları, itfaiye ve insan sağlığına ilişkin işler.
- 180 Gün İlave Edilenler: Yer altı işlerinde çalışanlar.
Önemli Şartlar:
- Yaş İndirimi: Eklenen sürenin yarısı yaş haddinden indirilir, ancak bu indirim 3 yılı aşamaz.
- Erken Emeklilik Süresi: Asker, polis ve MİT personeli en fazla 3 yıla kadar, diğer meslek mensupları en fazla 2,5 yıla kadar erken emekli olabilir.
- Prim Şartı: Yıpranma hakkından yararlanmak için söz konusu mesleklerde en az 3600 gün tamamlanması şarttır.
- Radyasyon Örneği: Radyasyonla çalışan bir kişi, 7000 gün çalıştığında 1750 gün (7000/360 * 90) hizmetine eklenir ve yaş haddinden 875 gün indirim yapılır.
2. Doğum Borçlanması ve Sigorta Başlangıcını Öne Çekme
Doğum borçlanması, normalde sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuklar için yapılır. Ancak, staj sigortası olan kadınlar için istisna bulunur:
- Staj Sigortası Avantajı: Staj sigortası başlangıcı ile ilk sigortalı çalışmaya başlanılan tarih arasında doğan çocuklar için borçlanma yapılabilir.
- Önemli Koşul: Doğum borçlanması yapabilmek için stajyerlik döneminde SGK’ya tescil edilmiş ve adına kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması gerekir.
3. Kimler 3600 Günle Emekli Olabilir?
3600 prim günüyle emeklilik hakkından yararlanabilmek için sigorta başlangıç tarihleri kritik önem taşır:
- Kapsam Dahilindekiler: 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı çalışmaya başlayanlar, 3600 prim günüyle emeklilik hakkından yaş şartını (kadınlarda genellikle 58) doldurarak yararlanabilir.
- İsteğe Bağlı Sigorta Riski: 3600 gün üzerinden emekli olmak isteyenler için en kritik husus, isteğe bağlı sigorta primlerinin 1259 günü aşmaması gerektiğidir. Bir gün dahi aşılırsa 3600 gün ile emeklilik hakkı kaybedilir.
- Borçlanma Önceliği: Doğum borçlanması, 3600 günle SSK emeklisi olmak için isteğe bağlı sigortaya başlamadan önce yapılmalıdır; aksi takdirde borçlanılan günler BAĞ-KUR kapsamında değerlendirilir.