18 ülkede 329 Türk mimari eserini kiliseye çevirdiler

Osmanlı İmparatorluğu'nun etken olduğu topraklarda 10 yıldır Türk eserlerinin izlerini süren mimar Yüksek Mimar Mehmet Kesin Yılmaz, kiliseye dönüştülen camileri, tekkeleri ve çan kulesine çevrilen minareleri saptama etti. Eserlerin bulundukları ülkelere artan bir şekilde uygun incelemede yer alan Yılmaz, kiliseye çevrilen mimari yapılarla ilgili detayları anlattı. Çalışmasına önce Balkanlardan başlayan Yılmaz, bulduğu veriler ışığında araştırma sahasını genişlettiğini belirterek, "Önce Macaristan, Bulgaristan ve Yunanistan'a yoğunlaştım. Çünkü en çok kiliseye dönüştürülen yapılar bu 3 ülkede bulunuyor. daha sonra Cezayir, Ukrayna, Kırım, Gürcistan, Ermenistan, Bosna Hersek, Güney Kıbrıs, Hırvatistan, Kırım, Kosova, Makedonya, Moldova, Romanya, Sırbistan ve Türkiye ile birlikte toplamda 18 ülkede cami, mescit, tekke, türbe gibi Türk eseri olup da farklı alanlara yönlendirilmiş tarihlerde kiliseye dönüştürülen toplam 329 mimari yapı saptama ettim." dedi. Ülke bazında kiliseye dönüştürülen eserlerle ilgili bilgi veren Yılmaz, şunları açıklama etti: "Bulgaristan'da 117 cami, 7 tekke-türbe ve 1 medrese kiliseye, 3 saat kulesi çan kulesine; Hırvatistan’da 8 cami, 1 kule kiliseye; Kırım'da 6 cami ve 1 türbe kiliseye, Kosova'da 1 cami kiliseye, 1 saat kulesi çan kulesine, Ukrayna'da 2 cami kiliseye, bir minare çan kulesine, Makedonya'da 3 cami, 2 türbe, 2 saat kulesi kiliseye; Sırbistan'da 15 cami ve 2 türbe kiliseye, Gürcistan ve Azerbaycan'daki 1'er cami Rus işgalinde kiliseye, Bosna Hersek'teki 3 cami Avusturya işgali sırasında kiliseye, Cezayir'de 3 cami Fransız işgalinde kiliseye, Ermenistan'da ise 2 cami kiliseye dönüştürüldü. Güney Kıbrıs'ta 1 çeşme, Moldova'da 4 cami ve Romanya'da da 5 cami kiliseye dönüştürüldü. Macaristan'da 23 cami, 5 türbe, 1 hamam ve 1 okul kiliseye dönüştürüldü ama Avrupa’da Türk eserlerini kiliseye dönüştürmeyen tek ahali Macarlardır. Orada dönüştürülen eserlerin tamamı Avusturya işgali esnasında gerçekleştirilmiştir."
329 yapıdan kiliseye çevrilip "hala aktif olan" en fazla Türk eserinin, Yunanistan'da bulunduğu bilgisini veren Yılmaz, bu ülkede 74 cami, 19 türbe, 1 imaret ve 2 namazgahın kiliseye çevrildiğini söyledi. Bunların yanı sıra 5 minarenin de çan kulesine dönüştürüldüğünü aktaran Yılmaz, Yunanistan'da toplam 101 eserin dönüştürüldüğünü ifade etti. Yüksek Mimar Mehmet Belirli Yılmaz, Türk eserlerinin siyasi ve mekansal gerekçelerle değiştirildiğini belirterek, "Şehir merkezlerindeki büyük anıtsal Türk yapıları ve özellikle de minareler Türk hakimiyetini dolayısıyla İslamı simgeledikleri için yok edilmesi gereken ilk gaye olarak görülüyor. Fazla hazindir, Sofya'da 1878’de bir gecede dinamitlerle 7 minare yıktırılıyor." diye konuştu. Yılmaz, ikinci olan mekan ihtiyacında ise bilhassa mübadele yapılan köylerden Türkler boşaltılınca yerine yerleştirilen Ortodoksların kilise ihtiyacı için mevcut camilerin dönüştürüldüğünü ifade etti. Camiler dışındaki diğer İslam eserlerinin de kiliseye çevrildiği anlatan Yılmaz, şu bilgileri paylaştı: "Kiliseye en fazla dönüştürülen eserler camiler. Ben 272 cami ve mescit saptama ettim. Camilerden başka 36 tekke-türbe var kiliseye dönüştürülen. Çan kulesine çevrilen saat kuleleri, üzerine çan yapılan minareler var. Hırvatistan'da bir kule, Güney Kıbrıs'ta bir çeşmenin haznesi, Yunanistan'da namazgahta yer alan minber, Ortodoks dua yerine dönüştürülmüş. Sırbistan'da dört duvarı kalmış bir kervansarayın içine kilise inşa edilmiş. Yani yalnızca camiler yok, tekke, türbe, minare, kule, hamam, çeşme, imaret gibi ayrı türde Türk eserleri kiliseye dönüştürülmüş." Yüksek Mimar Mehmet Belirlenmiş Yılmaz, tekkelerin de kiliseye dönüştürüldüğünü aktararak, "Türklerin yoğun yaşadığı Dobruca'da Kanaat Baba Tekkesi şu lahza kilise. İlginç bir konu da hem Müslümanların keza de Hristiyanların karşılıklı ziyaret alanı olan Bektaşi tekkeleri var. Daha önce karşılıklı ziyaret edilen Bektaşi tekkeleri, Müslüman kalmayınca sessiz sedasız kiliseye dönüştürülüyor." ifadelerini kullandı. Günümüze kadar ulaşmış olan yapıların neredeyse hepsini uygun incelediğine değinen Yılmaz, şöyle devam etti: "Kiliseye çevrilen eserlerin az daha hepsinde, Türk mimarisine ait kubbe, kemer, silme gibi unsurların bilinçli bir şekilde yok edildiğini, mimari özelliklerinin tanınmayacak şekilde değiştirildiğini tespit ettim. Ama ne değin dönüştürülürse dönüştürülsün asıl duvarlar, biz vücut duvarı diyoruz, kıbleye baktığı için ve yönünü değiştiremediklerinden, kiliseleri bu şekilde tesbit etmek muhtemel oluyor. Budapeşte'deki Mustafa Paşa Camisini bu şekilde saptama ettim." Yılmaz, Türklerin dönüştürdükleri yapılardaki mimari özelliklere fazla müdahale etmediklerini anlatarak şunları söyledi: "Mimari yapılara bizim değin saygılı davranan başka milletler yok. Türklerin geçmiş medeniyetlerle hiçbir kompleksi olmamış, bu yüzden camiye çevirdiğimiz yapılardaki mimari özelliklere müdahale etmemişiz. Bunu en güzel örneği Ayasofya Camisidir. 1453'ten beri gözümüz gibi korumuşuz, ayrıca de kilise özelliklerine müdahale etmeden. Sadece mihrap, minber ve minare eklemişiz. Dışarıdan esere baktığınızda rahatlıkla vaktiyle kilise olduğunu anlayabiliyorsunuz. İçeriden de böylece, sadece göz hizasındaki insan tasvirleri sıvanıp kapatılmış. Ama Avrupalıların kiliseye çevirdiği camilerin mimari özellikleri tamamen değişmiş."
Bu haber sizlere www.haber32.com.tr farkıyla sunulmuştur