Zaman Gazetesinden Murat YÜLEK'in yazısı;
 
Bu köşede Türkiye’nin bir havacılık merkezi olma potansiyeli üzerinde son dönemde epey tartıştık. Türkiye bir havacılık merkezi olma yolunda ilerliyor. Ancak bu ilerleme ‘dengeli’ değil.

Örneğin Türkiye bir yolcu dağıtım merkezi haline geliyor. Ancak bu sadece bir kentimiz, İstanbul üzerinden oluyor. Eğer diğer illerimizi de havacılığın çeşitli alt-alanlarında birer merkez haline getirebilirsek ortaya çıkan getiriler ülkeye daha dengeli yayılmış olacak.

Örneğin, Isparta Süleyman Demirel Havalimanı uluslararası bir havacılık ihtisas bölgesi ve/veya bir özel ekonomi bölgesi haline getirilebilir mi? Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı’ndan Ali Galip Bilgili tarafından hazırlanan bir rapor, bu konuyu derinlemesine incelemiş. Bilgili’ye göre bu havalimanının stratejik coğrafi konumu, gerek yurtiçi gerekse yurtdışında işbu havalimanını çekici hale getiriyor. Rapor, havacılık pazar potansiyeli ve sektörel gelişmeler hesaba katılırsa Havacılık Serbest/Özel Ekonomi Bölgesi gibi bir oluşumun kurulmasının bölgeye ilgiyi daha fazla artıracağının altını çiziyor.

Havacılık sektörü kümelenmeleri

Singapur’daki beş Serbest Ticaret Bölgesi’nin dördü, kargo taşımacılığındaki yoğunluktan dolayı liman çevresinde, bir tanesi de Changi Havalimanı’nda kurulmuş. Singapur’un güçlü makroekonomik tabanı; iş yapma ortamındaki kolaylıklar ve mükemmel ulaşım ağı özelliklerine Serbest Bölgeler’deki vergi avantajı, gelişmiş bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısı ile uluslararası doğrudan bağlantı hizmetleri ve gelişmiş finans sektörü artı değer katıyor. Singapore Technologies Aerospace şirketi başta olmak üzere genellikle kamu bağlantılı şirketlerin yön verdiği havacılık kümelenmesi incelendiğinde; sektör 1992’den beri uçak bakım-onarım (MRO) hizmetleri gelişmiş ve yılda 4 milyar Euro’luk gelir üretir hale gelmiş.

Dubai yine iş yapma ortamının gelişmişliğiyle öne çıkıyor. Vergilerin düşük olması altyapı eksiklikleri gibi olumsuzlukları kısmen bertaraf etmektedir. Dubai Havalimanı serbest bölgesindeki 1.500 civarındaki firmanın yüzde 10’dan fazlası havacılık alanında faaliyet gösteriyor. Bunların arasında hem mühendislik hem hizmet ve finans firmaları var. Dubai Havalimanı’nda daha ucuz yakıt ikmali yapılması gibi avantajlar ile ‘Dubai Airshow’un Dubai’deki havacılık kümelenmesinde önemli yeri vardır.
 
Dünyada uçak bakım onarım sektörü

Uçak bakım onarım sektörü, hızlı büyüyen ve para kazandıran bir sektör. Sektörün ticarî hacmi 50 milyar dolar seviyesinin üzerinde. Ticari hacmin yüzde 40’ını motor bakımı oluştururken komponentler, gövde ve kuyruk bakımları diğer alanlar. Bölgesel açıdan bakıldığında; Kuzey Amerika yüzde 33’lük pay ile en büyük pazar. Kuzey Amerika’yı yüzde 22 ile Avrupa takip ediyor. 2011-2021 yılları arasındaki sektörel büyüme tahminlerinde yüzde 10 ile Çin önde gidiyor. Çin’i yüzde 8,5 ile Ortadoğu’nun takip edeceği öngörülüyor. Alt sektör olarak bakıldığında yüzde 7,6 ile modifikasyon alanında ve daha sonra da sırasıyla yüzde 4,3 ile motor; yüzde 4,2 ile komponent alanlarının geleceği tahmin ediliyor.

Ülkemizde ise iç pazarın büyük bir gelişme içinde olması ve bakım onarım açısından Türkiye’de sadece 6 hangar bulunması pazardaki potansiyeli gösteriyor. Ayrıca Türkiye’nin coğrafi konumdan ötürü Avrupa, Afrika, Ortadoğu ve Orta Asya’dan pazar payı kapması da muhtemel. THY Teknik ve MNG Teknik gibi az sayıda da olsa MRO firmalarımız kuruldu ve şu an itibarıyla başarılı sayılabilirler. Ayrıca Isparta Süleyman Demirel Havalimanı’ndaki DT Havacılık şirketine ait hangar da 2011 yılından beri faaliyette.

Isparta Havalimanı yakınlarında bir havacılık özel bölgesi kurulabilir mi? Ali Galip Bilgili raporunda, eğer mevcut avantajlarına diğerleri eklenir ve dezavantajları azaltılırsa Isparta’nın bir havacılık kenti olabileceğini söylüyor.

Bu havalimanı, uluslararası olması, hizmet bedellerinin düşüklüğü, bakım sonrası test uçuşları için ideal altyapıya sahip olması, coğrafi konumu ve havaalanının hemen yanında OSB bulunması gibi avantajlara sahip. Uluslararası bilinilirliğinin az olması, şehrin sosyo-ekonomik yapısının çekici olmaması gibi de dezavantajları var. Bu arada, Isparta Süleyman Demirel Havalimanı’nda Havacılık Serbest Bölgesi kurulmasında; diğer modlarla bağlantısı önemli bir avantaj kazandıracak.

Kara Havacılık Okulu’nun Isparta’ya taşınacak olması, THK Üniversitesi’nin Havacılık Teknik Okulu açmayı düşünmesi, hangar olan diğer havaalanlarındaki (İstanbul ve Ankara) yoğunluk ve pazarın giderek büyümeye devam etmesi havaalanı için fırsat oluştururken; Isparta’da uçak bakım onarımı konusunda nitelikli eleman olmaması; bürokratik işlemlerin uzunluğu gibi sebepler de tehdit oluşturuyor.

Rapordaki başka bir öneri de; havacılık sektörü için çok önemli olan kompozit malzemenin ana hammaddesi olan karbon fiberin Isparta’da üretilmesi için üniversite ve özel sektör işbirliği ile bir ‘Kompozit Vadisi’ kurulması.