Cumhuriyet tarihinin idam edilen ilk kadını olarak kayıtlara geçen Hasan Kızı Fatmana’nın hikayesi, sadece bir cinayetin değil, savaşlarla parçalanmış bir toplumun acılarını da gözler önüne seriyor. Isparta’nın Sütçüler ilçesine bağlı Darıbükü köyünde yaşanan bu trajik olay, insanlık tarihine kara bir leke olarak kazındı.
O yıllarda Anadolu halkı, seferberlik ve savaşların derin izlerini taşıyordu. Erkeklerin cephelerde hayatlarını kaybetmesiyle köylerde geride kalan kadınların yaşam mücadelesi giderek zorlaşıyordu. İşte böyle bir dönemde Darıbükü köyünde, Eşref’in karısı Taylak lakaplı Ümmüşani’nin hayatını kaybettiği vahşi cinayet yaşandı.
Ümmüşani, köydeki üç kadının kıskançlık ve çıkar çatışmalarının kurbanı oldu. Eşref’le evlenmek isteyen Hanife, Kınalı ve Hasan Kızı Fatmana, genç kadını Kınalı’nın evine davet ederek baltayla başını kestiler. Cesedi önce bir ahırda saklayan kadınlar, daha sonra Köprüçay’a attılar. Ancak köylülerin dikkatli gözleri ve Eşref’in kardeşi Murtaza’nın itirafları cinayeti ortaya çıkardı.
Bu cinayet sonrası yargılanan ve idama mahkûm edilen Fatmana, hâkimin tüm çabalarına rağmen suçu üstlendi. 14 Aralık 1931’de, Isparta Tuzpazarı’nda ( Bu Günkü Mimar Sinan Camii Civarı) halkın gözü önünde asılarak idam edildi. Darağacındaki son sözleri ise hâlâ hafızalarda: “Allah affetsin.” Bu cinayet Türkiye Büyük Millet Meclisi kayıtlarına göre ülkemizdeki ilk kadın cinayeti olarak tarih sayfasına geçti.
Olay, sadece bir cinayet değil, aynı zamanda Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki sosyal yapıyı, savaş sonrası toplumsal travmaları ve insanlık dramlarını gözler önüne seriyor. Bu acı dolu hikaye de, ne yazık ki coğrafyanın derinliklerinde kaybolmaya yüz tutmuştu hatırlatma babında gündeme getirdim.
Tarih, sadece büyük zaferlerin değil, böylesine trajik insanlık öykülerinin de hatırlanmasını gerektiriyor. Çünkü geçmişi anlamadan geleceğe doğru bir adım atmak mümkün değildir.
Darağacında sonlanan bir ömür… Ve tarihten silinmeye yüz tutmuş bir insanlık dramı. Unutmamak ve ders almak dileğiyle…
“Köşe Taşları”